Книга Otuz milyon

G?rkəmli Azərbaycan şairi, filologiya elmləri doktoru, əməkdar incəsənət xadimi, insan h?quqları uğrunda b?y?k m?bariz Xəlil Rza Ulut?rk əsrin m?rtəce q?vvələrinə qarşı hələ gənc illərindən başladığı g?ndəlik d?y?şlərində g?zəştsiz, prinsipial, işıqlı m?vqe tutduğu ???n 1990-nın qanlı yanvar g?nlərində həbsə alınmış və doqquz aya yaxın həbs m?ddətində coşqun, qaynar, ilhamlı yaradıcılıq həyatını bir an da dayandırmamış, məhkəmə tərəfindən tam bəraət almış, zindan şeirlərinə və d?nya ş?hrətli “Davam edir 37…” əsərinə g?rə M.F.Axundzadə m?kafatına layiq g?r?lm?şd?r. Şairin bu kitabının bədii sanbalı, satqınlıq kursu g?t?rənlərə qarşı amansızlığı, qəzəb və nifrətinin sağlamlığı g?stərir ki, m?htəşəm poeziya yaradıcısı daha y?ksək qiymətə layiqdir. Şair ???n zindan məfhumu həmişə s?z?n əsl mənasındakı zindan deyildir. Əsl sənətkar işıqlı d?nyada – onu darıxdıran m?vcud cəmiyyətdə də ?z?n? zindanda sayır, haqq səsini, etiraz harayını, xalqın bağrından doğan fəryadını ucaldır və bu fəryad gec-tez onu həqiqi zindana gətirir. Başqaları “yenidənqurma” deyilən “yeni g?nləri” vəsf etməyə ibarəli s?zlər, yeni qafiyələr axtaranda Xəlil Rza “yeni inqilabın” yaradıcılarının g?zlərinin i?inə dedi ki: “Davam edir 37, daha kəskin, daha ciddi!” Xəlil Rza doqquz ay həbsxanada doğma Azərbaycandan, geniş d?nyadan təcrid edilib yaşamışdı. Siyasi dustaq buxovları, zindan z?lməti onun məğrur şəxsiyyətinin, kəsərli poeziyasının qabağında aciz və cılız g?r?n?rd?: Dəftər-qələm istədim, əmrə əməl etdilər, – Azadsınız! – s?ylədim, s?r?şd?lər, getdilər. Şairin şeirlərində azadlıqda olanda qələbə ?ala bilmədiyin d?şməninlə imkan d?şərsə, zindanda mərdliyinlə, qətiyyətinlə qələbə ?almalısan, ələx?sus o halda ki, d?şmən sənin ?z?ndədir, ?z i?indəcə sənə meydan oxuyur. Və ?z?n ?z?nə, ?z i?indəki d?şməninə qələbə ?ala bilməsən, kənardakı d?şmənlər səni asanca yıxacaqlar: Qırdım, atdım qəlyanı, uzaqlaşdı t?st?lər, Azca dincəldi sinəm, bir s?z s?ylədim bu dəm. Birinci d?şmənimi məhv etmişəmsə əgər, B?t?n d?şmənlərimin ?hdəsindən gələrəm! Şair ?z poeziyası ilə millət?i, təcəv?zkar siyasətlərə, belə iyrənc siyasətlərin liderlərinə s?z divanı tutur, amma bu s?z divanı he? də həmin millət?i, təcav?zkar siyasətlərin, bu siyasətlərin liderlərinin mənsub olduğu xalqın ?nvanına deyildir. Xəlil Rzanın zindan g?nlərinin anlarından doğan sətirlərində şairin əyilməz iradəsini, əzəmətli poeziyasının qanadlarını, ən ağır məqamlarda da kişi d?z?m?n?, həyat nikbinliyini duymaq olur…